Άγγελος Χαριάτης- Η σκιά του πατέρα-εκδόσεις 24γράμματα

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Τον Άγγελο Χαριάτη τον γνωρίζω μερικά χρόνια, μόνο αναγνωστικά, αφού βρεθήκαμε συγγραφικά στον συλλογικό τόμο «33 ιστορίες για το 1821», έχω διαβάσει κείμενά του στον διαδικτυακό λογοτεχνικό κόσμο αλλά είμαστε και μέλη του PEN Greece.Τον γνώρισα στη Διεθνή έκθεση του Βιβλίου, στη Θεσσαλονίκη, στο περίπτερο των εκδόσεων 24γράμματα. Πήρα το τελευταίο του βιβλίο «Η σκιά του πατέρα». Είχα διαβάσει κριτικές και μου άρεσαν. Όμως αυτό που διάβασα, περνά και τις καλύτερες κριτικές. 320 σελίδες που έφυγαν σαν νερό, ποταμός συναισθημάτων το κατακλύζει. Το διάβασα μέσα σε δυο μέρες, δεν ήθελα να το αποχωριστώ, γιατί η ιστορία που εμπνεύστηκε, έκαιγαν τα χέρια μου. Ήθελα να φτάσω στο τέλος γιατί η αγωνία μου είχε κορυφωθεί. Οι λεπτομέρειες, οι κινήσεις των ηρώων, οι περιγραφές όπου κινούνται, οι χαρακτήρες που λαμβάνουν μέρος, τα συναισθήματα που τραμπαλίζονταν σε κάθε σελίδα, προκαλούν τον αναγνώστη, νιώθει πως κόβεται η ανάσα του. Δεν είναι το βιβλίο μόνο αστυνομικό όπως μας έχει συνηθίσει αλλά και κοινωνικό με πολιτική χροιά, που προσωπικά το κάνει πιο πολύ ενδιαφέρον και συναρπαστικό.

Πρωταγωνιστής είναι ο Υάκινθος Πορδαφήκας, πλησιάζοντας τα πενήντα, γέλασα με την επιλογή των ονομάτων του αλλά κάποιο λόγο θα είχε για τα επιλέξει. Τίποτε δεν γίνεται τυχαία όταν ένας συγγραφέας «κτίζει» τους χαρακτήρες του. Ο Υάκινθος, όσο ωραίο όνομα έχει, από μόνος του μπαίνει στο περιθώριο, αφήνεται στο παρελθόν, κολλά στο να ξεκαθαρίσει το παρελθόν του και μένει με το παράπονο, γιατί τον εγκατέλειψε ο πατέρας του στην πιο τρυφερή ηλικία των πέντε χρόνων. Εκεί που το πρότυπο του πατέρα χτίζεται και το παιδί έχει μνήμες, γκρεμίζεται. Τότε που τον είχε ανάγκη τον άφησε με τη μητέρα του. Ποιοι μπορεί να ήταν οι λόγοι; Χωρίς οικογένεια, χωρίς φίλους, χωρίς σύντροφο, δέχεται με στωικότητα το ευεπίφορο της ύπαρξης. Και γιατί να έχει σύντροφο αφού μέσα στο σπίτι του αυτή η εικόνα λείπει. Κι αν τον παρατούσε και η δική του σύντροφος; Ζει μια μονότονη ζωή, χωρίς ουσία, βαριά η σκιά του πατέρα. Δουλειά-σπίτι, σπίτι-δουλειά και κάποιες βόλτες ίσα να συλλογιέται τις επόμενες κινήσεις του. Η αντίστροφη μέτρηση για τη συνάντηση με το πεπρωμένο του, όμως, έχει ήδη ξεκινήσει, εν αγνοία του. Οι επιστολές χωρίς γραμματόσημο που φτάνουν στο κατώφλι της κατοικίας του, τον προσκαλούν και κυρίως τον προκαλούν να βουτήξει στη θάλασσα του παρελθόντος, της μνήμης και της λήθης και να αναδυθεί σχεδόν καθαγιασμένος, έτοιμος να λάβει απαντήσεις στα ερωτήματά του.

Ο Χαριάτης με νυστέρι σκαλίζει τη ψυχή του πρωταγωνιστή του. Δεν τον αφήνει να λειτουργήσει επιδερμικά αλλά χώνει το μαχαίρι βαθιά στην πληγή του, Υπαρξιακό το βιβλίο του, ενίοτε ψυχολογικό, αφού μιλάμε πως δοκιμάζεται όλο το είναι από την απουσία. Δίπλα του άνθρωποι κοντινοί αλλά άγνωστοι καλούνται να τον βοηθήσουν, με τις μαρτυρίες τους, να συμπληρώσει τα χαμένα στο βάθος του χρόνου κομμάτια του παζλ. Τα μονοπάτια σκοτεινά, εκεί που πάει να δει το φως στο τούνελ, ξαναπέφτει στο σκοτάδι. Ένας μεγάλος γρίφος που καλείται να λύσει, να προλάβει να ακούσει για τον πατέρα του. Ποιος ήταν; Βρήκε άλλη γυναίκα; Ήταν στη φυλακή; Έφυγε μετανάστης για να γλυτώσει από κάποια απειλή για τη ζωή του; Ποια ιστορικά πρόσωπα ανακατεύονται με τον πατέρα του και τι δουλειά είχε να ανακατευτεί με ιδεολογίες αφού είχε την ευθύνη μιας οικογένειας; Οι συναντήσεις που κάνει, εκεί που τον οδηγούν οι επιστολές, βήμα-βήμα, τον κάνουν να λαχανιάζει αφού δεν ξέρει αν ζουν ή αν τους προλάβει να του μιλήσουν. Οι υπέργηροι, δευτεραγωνιστές που τους βρίσκει άλλους σε οίκους ευγηρίας, κι άλλους να συγκρατούν τον τελευταίο ρόγχο με τη βία, για να προλάβουν, του δίνουν άλλοτε φως κι άλλοτε θαμπάδα. Ένα μυθιστόρημα για την απώλεια; Μια ιστορία για τις σχέσεις πατέρα – γιου και τις συνέπειες της απουσία του ανδρικού προτύπου; Μια ιστορική περιήγηση στην Ελλάδα των πιο σκληρών περιόδων; Ένα εσωτερικό υπαρξιακό ταξίδι στην αναζήτηση νοήματος στη ζωή;

Οι άλλοι ήρωές του είναι η κυρία Αρετή, η ηλικιωμένη σπιτονοικοκυρά, κυρία Αρετή, η σκιώδης «ταχυδρόμος» των επιστολών που φτάνουν από τον άγνωστο αποστολέα, με το κρυφό μυστικό και τον αναπάντεχα σκοτεινό ρόλο, ο υπέργηρος εργοδότης του Λεμοντζόγλου, που έχει ένα γραφείο εισαγωγών-εξαγωγών. Η ιστορία του θα σας αφήσει άφωνους Η 80χρονη Παναγιούλα Σουρουκλεμέ, που θέλει να την φωνάζουν Ίνα με τα μωβ μαλλιά, Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης, θείος Αντώνης Πορδαφήκας – Αν Πορφ, κατά το καλλιτεχνικό του,. Ο Νίκος ο Κουμπότρυπας, που δεν του αρέσει η καθαριότητα και όπως τον θέλει ο συγγραφέας, του αρέσει να ζει επικινδύνως, έχοντας αποφασίσει να πεθάνει «με στυλ και απολαυστικά»! Ο Γιώργος Καραμούζης που κι αυτός έζησε τον απόντα πατέρα. Η υπέργηρη Ούρσουλα, με το ταραγμένο πολιτικό παρελθόν, που θυμάται τη νεολαία των Λαμπράκηδων έως την αγωνιστική δράση κατά της Χούντας. Εδώ είναι η πολιτική χροιά αλλά και σε άλλα σημεία του βιβλίου που δε θέλω να αποκαλύψω. Ο αναγνώστης σε όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης κάνει συνειρμούς, κάνει τα σενάριά του, αλλά πάντα ο συγγραφέας του φέρνει την ανατροπή και του χαλά τα σχέδια.

Σας το προτείνω ανεπιφύλακτα. Καλοτάξιδο να είναι Άγγελε Χαριάτη!

Ο Υάκινθος Πορδαφήκας ζει μια ήρεμη, οργανωμένη, απλή και καθόλου κοινωνική ζωή όταν ξαφνικά αρχίζουν να έρχονται στην πόρτα του επιστολές που έγραψε ο πατέρας του που εγκατέλειψε σύζυγο και παιδί εδώ και πάνω από σαράντα χρόνια. Τι θέλει τώρα από τον γιο του; Τι είχε συμβεί τη μοιραία εκείνη μέρα που τους εγκατέλειψε; Γιατί έφυγε χωρίς να πει κουβέντα; Ήθελε να ζήσει τη ζωή του, είχε κρυφή σχέση, είχε ένα μυστικό που δεν έπρεπε να αποκαλυφθεί, τι απ’ όλα αυτά; Σε τι βοηθάνε οι επιστολές; Θα έρθουν ξανά κοντά πατέρας και γιος;

Ο Άγγελος Χαριάτης έγραψε ένα ιδιαίτερο μυθιστόρημα με ένα καθαρά προσωπικό στυλ γραφής που ακολουθεί τα δικά του μονοπάτια και χαράζει μια πρωτότυπη γραμμή αφήγησης. Η βασική πλοκή είναι αρκετά ενδιαφέρουσα, με τις επιστολές να συστήνουν στον Υάκινθο Πορδαφήκα κάθε φορά κι ένα διαφορετικό πρόσωπο από το περιβάλλον του πατέρα του, ώσπου σταδιακά αρχίζει να χτίζεται ένα ασφυκτικό πλαίσιο που θα τον μεταφέρει πίσω στη δικτατορία του 1967, στον αγώνα του Αλέξανδρου Παναγούλη κατά των συνταγματαρχών και στα βασανιστήρια της ΕΑΤ-ΕΣΑ. Η γραφή όμως είναι κουραστική, φορτωμένη με πολλές προτάσεις που περιγράφουν ποικίλες ψυχοσυναισθηματικές καταστάσεις των εκάστοτε χαρακτήρων που γνωρίζει ο Υάκινθος από τη μια και του ίδιου του πρωταγωνιστή από την άλλη, ο οποίος έχει επιπλέον διάφορες μεταπτώσεις: θυμό, αδιαφορία, πόνο, πίκρα, ελπίδα, αγωνία, περιέργεια κι όλα αυτά παρατίθενται εκτενέστατα. Είναι ένα κείμενο που αξίζει να διαβαστεί, θέλει όμως χρόνο και υπομονή, διότι, συν τοις άλλοις, το πλούσιο λεξιλόγιο που ίσως να το χαρακτηρίσει κάποιος ως βερμπαλισμό (για παράδειγμα «νωδή βιβλιοθήκη», μεταφορικά «η άδεια, η κενή»), και οι γεμάτες λέξεις, συνδέσμους και άλλα εκφραστικά μέσα προτάσεις καθυστερούν σημαντικά την πορεία της ανάγνωσης.

«Η σκιά του πατέρα» είναι ένα ενδιαφέρον λογοτεχνικό και αφηγηματικό πείραμα που επικεντρώνεται στις σχέσεις πατέρα και γιου και καταγράφει με διαφάνεια και αντικειμενικότητα τα στάδια από τα οποία περνάει η μεταξύ τους σχέση μέσω των γραμμάτων στην προσπάθεια του Υάκινθου να κατανοήσει τα κίνητρα της φυγής του πατέρα του και να αντιμετωπίσει τον εσωτερικό του κόσμο με αφορμή την ανατροπή της ήρεμης ως τότε ζωής του, μιας και τόσα χρόνια έχει εναρμονιστεί με την απόρριψη και τα συνακόλουθα ψυχολογικά της προβλήματα. Μήπως όμως τελικά ο πατέρας του είχε σοβαρό λόγο που χάθηκε χωρίς εξηγήσεις; Η απάντηση που βρίσκεται στις τελευταίες σελίδες αποζημίωσε το κοπιώδες μου αυτό ταξίδι και γι’ αυτό και το συνιστώ.